Başka zamanlarda da sürdürsek de özellikle bayramlarda vazgeçmediğimiz geleneklerimizden biri de misafirlere bayram kolonyası ikram etmek. Bayram şekeri ile birlikte bayramlarla özdeşlemiş bir başka ürün olan kolonyaların Türk kültürünün önemli bir parçası haline geldiği söylenebilir. Peki bayramda neden kolonya ikram edilir? Kolonya ikramının nasıl gelenek haline geldiğini öğrendiğinizde çok şaşıracaksınız.
Kolonya Nerede Bulundu?
Tarihteki ilk kolonyayı kim, ne zaman üretti tam olarak belirlemek zor ancak ticari bir ürün olarak Jean Paul Feminis isimli Almanya'nın Köln şehrinde yaşayan bir seyyar satıcı tarafından ilk kez 1690 yılında üretildiğini biliyoruz. Jean Paul Feminis'in reçetesi Giovanni Antonio Farina'ya ve ondan da yeğeni Giovanni Maria Farina'ya geçmiştir. 1800'lerde Fransa'da yaygınlaşan "hoş kokulu lavanta suyu" kolonya adı ile dünyaya yayılmış ve Osmanlı topraklarına ulaşmıştır. Bir başka inanışa göre 1792'de bir düğün sırasında damat Wilhelm Muelhens kendisine gönderilen hediyeler içinde bir rahibin hediyesi olan eski bir el yazması kitap bulur. Kitabın içinde ise “Aqua Mirabilis” adında bir reçete bulur.
Kolonya'nın Tıbbi Kullanımı
İlk bulunduğunda kozmetik yanından ziyade tıbbi ve temizlik amaçlarıyla kullanılan kolonyanın o yıllardaki formülü biberiye, portakal çiçeği, bergamot ve limon içeriyordu ve bu karışım şaraba karıştırılarak ya da şekerlere emdirilerek tüketildiğinde sindirim sistemi rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılabiliyordu. İçerdiği alkol nedeniyle dezenfektan özelliği gösterdiği keşfedilince açık yaraların temizlenmesinde ve rahatlatıcı etkisi nedeniyle kas ve eklem ağrılarında da kullanılmaya başlandı. Tedavi edici özelliklerinin yanında temizlik için de yaygın olarak kullanılmaya başlandığında herkesin aşina olduğu ve sevdiği bir koku haline gelmişti ve ağır parfümlerin yerine tercih edilebilecek hafif bir koku olarak beğeni topladı.
Türkiye'de Kolonyanın Yaygınlaşması
Fransız ithal mallarının ilgi gördüğü zamanlarda reçetenin son sahibi olan Farina'nın "Eau de Cologne" ürünü de Osmanlı'ya gelmiş ve kısa zamanda sevilmişti. İlk yerli kolonyayı ise Ahmet Faruki, Fransız adın basitleştirilmesiyle, "kolonya" adıyla çıkardı. O yıllarda eve gelen misafire gül suyu ikram edilmesi adetti, bunun yerini kolonya almaya başladı. 1882'de ilk kolonya fabrikası kurulduktan sonra yıllar boyunca gül suyunun yerini almayı sürdüren kolonya Türkiye'deki hemen her eve girdi. Düşük maliyetle kolay imal edilebilir bir koku olduğu için hızla yayıldı ve konuk ağırlamanın vazgeçilmez bir parçası haline geldi.
Bayram Kolonyası
Kolonya hem ferahlatıcı özelliği nedeniyle hem de güçlü bir dezenfektan olması sebebiyle evlerimizde ve işyerlerimizde her daim bulundurduğumuz ve sıklıkla kullandığımız bir kozmetik ürünüdür. Bayramlarda ikram etmenin yanında normal zamanlarda da misafirlere dökülen kolonyayı pek çok insan gün içinde ferahlamak istediğinde de kullanmaktadır. Dezenfektan özelliği sebebiyle yemeklerden sonra sabun bulunamadığı durumda kolonyalı mendil kullanılmaktadır. Hem sağlığa faydalı hem de hijyen ve temizliği önem verenlerin olmazsa olmazı olan ve serinletici bir etkisi olan bu parfüm etil alkol, su, limon, çiçek ya da tütün esansı karışımıdır. Limon yerine farklı meyvelerin kullanıldığı çeşitleri ve ayrıca alkolsüz kolonya ürünleri de vardır. Alkol ile temas etmek istemeyen kişiler ve alkolün çok zararlı olabileceği bebekler ve hassas cilde sahip onlar için alkolsüz kolonyalar ve gül suyu gibi alternatifler de üretilmektedir. Boğaziçi Limon Kolonyası, Bebak Limon Kolonyası, Eyüp Sabri Tuncer kolonya çeşitleri, Gülşah Gül Suyu gibi en çok satan ve tercih edilen kolonya ve gül suyu çeşitlerini ToptanTR'den tedarik eden bakkal ve marketler bayram döneminde de satışlarını ve karlarını yükseltebilirler.
Çikolata, şeker, lokum ya da tatlının yanında misafire kolonya dökmek de çok uzun yıllara dayanan bir bayram geleneği olmuştur. Ferahlatıcı ve canlandırıcı kokusuyua limon kolonyası ilk akla gelen çeşidi olsa da daha pek çok kolonya çeşidi mevcuttur. Şeker ve çikolatanın yanında bayramlarda ikram edilen limon kolonyası gelen misafirlerin serinlemesini ve temizlenmesini sağlarken mis gibi limon kokusuyla da evin havasını değiştirir ve enerjik, mutlu bir atmosfer oluşmasına yardımcı olur. Yüksek alkol oranı sayesinde bakteri virüs gibi sağlığa zararlı mikroorganizmaların ciltten ve eşyaların yüzeylerinden temizlenmesinde önemli rolü bulunan kolonya geçtiğimiz yıllarda covid 19 gibi salgınların da önlenmesine yardımcı olmuştur. Gül kolonyası, mandalina kolonyası, yasemin kolonyası, lavanta kolonyası ya da tütün kolonyası gibi farklı meyve ve bitki özleri içeren kolonyalar da çeşitli kokular ve esanslar isteyen kişiler için alternatif oluşturur.
